مبلمان رادیکالی چیست و چه کاربردی دارد؟
طرح های رادیکال Radical design، نام نمایشگاه از مبلمان عجیب و غریب و ساختار شکن است که در ایتالیا برگزار می شود و مجموعه ای از مبلمان غیر متعارف را در معرض دید قرار می‌دهد که عقل سلیم و سلیقه بهنجار را به شدت به چالش می کشد.
حدوداً نیم قرن پیش آشوب هایی ایجاد شد که از دهه ۶۰ (تا ۷۰) ادامه داشت. بیداری فرهنگی _ یا به عبارت دیگر آشفتگی فراوان همراه با آشوب های اجتماعی، سیاسی و هنری _ ظهور کرد که می تواند نسخه تاریخی روزگار ما و راهی مناسب و کاربردی برای گذر از آشفتگی زمان حال باشد.
بر این اساس موزه هنرهای زیبای هوستون در اقدامی کاملا موقع شناسانه، نمایشگاهی به نام «رادیکال: طراحی ایتالیایی ۱۹۶۵-۱۹۸۵» از کلکسیون دنیس فریدمن، برپا کرده است. (نمایش تا آوریل ادامه دارد و در سال ۲۰۲۱ به دانشکده معماری دانشگاه یل برده می شود.) اما داستان این نوع مبلمان از جایی آغاز شد که فارغ التحصیلان جوان دانشکده های معماری فلورانس، میلان و تورین، ضدیت با زیبایی شناسی را وسیله ای برای ابراز خشم سیاسی بی حد و حصر خود قرار دادند و گروه هایی با نام هایی برگرفته از کتاب های کمیک به عنوان مثال سوپراستودیو، آرچیزوم و یو.اف.او. تشکیل دادند. تولید انبوه و کارکردگرایی برای این نسل امری غیرقابل قبول بود و این دقیقا همان احساسات و هیجاناتی بود که باوهاوس را به پیش می‌برد.
آندره برانزی، یکی از بنیانگذاران آرچیزوم، در مصاحبه ای می گوید که هموطنانش «انسان های متکبر و استالینیستی» هستند که اشتیاق زیادی به از بین بردن عقل گرایی مدرن با دستاویزی عوام پسندانه دارند. چنین برداشتی سبب شده است اعضای این گروه ها با نگرشی غیر محترمانه و آشفته و درهم و برهم به دنبال جایگزینی برای مفهوم «طرح خوب» باشند.
فرانکو راگی می گوید که هدف ما «از بین بردن فرهنگ و اندیشه بورژوایی» بوده است. این جوانان رادیکال برای پیشبرد ایده های خود به هر دست آویزی متوسل می شدند. آنها نقشه هایی مفهومی از شهرهای خیالی و رویدادهای از پیش تعیین شده خلق کردند و از طریق فعالیتی آموزشی به نام ابزارهای جهانی سعی کردند مفاهیم جدیدی از کار و طراحی بسازند. با این حال آنچه از ثمرۀ تلاش آنها به جا مانده، بیشتر در قالب مبلمان و اثاثیه است که آنها هم اگر اینقدر نامعقول نبودند بورژوایی محسوب می شدند. جنبش زیبایی شناختی صنعتی باهاوس، ایده تولید انبوه را قبول نداشت، اما مواد صنعتی که بخش عمده ای از آن پلاستیک بود را با آغوش باز می‌پذیرفت و ظاهراً کارهای رادیکال آنها که به طور عجیبی گیج کننده است نه در تقابل با کاپیتالیسم بلکه بیشتر در مقابله با زیبایی و خوش سلیقگی است.
برای مثال بوفه سیلو، ماره، ترا Cielo, Mare, Terra, را در نظر بیاورید که در سال ۱۹۶۴ ساخته شد و کمدی گردویی با پایه ای پنجه مانند بود و بالای آن شاخی فلزی قرار داشت و به جای در شیشه ای، در فیات صورتی روی آن نصب شده بود. این مدل در هیچ جای دنیای از لحاظ زیبایی شناختی قابل توضیح نیست و تنها وقتی ذره ای معنا پیدا می کند که هدف تحول جهان با دور انداختن قوانین باشد.
فریدمن برای اولین بار در سال ۱۹۹۸ اثری رادیکالی خریداری کرد. این اثر که یک صندلی هنری است و کپیتللو Capitello نام دارد تکه ای بزرگ از فوم پلی اورتان به شکل سرستونی یونانی است. کپیتللو اثری است از هنرمندان و معماران فارغ التحصیل دانشگاه پلی تکنیک تورین که در قالب گروه هنرکدۀ۶۵ دور هم گرد آمده اند. بیش از همه ویژگی های اثر، نظر فریدمن به سطح پتینه مانند آن، جلب شده بود، چرا که پتینه معمولا روی فوم و لاستیک قابل اجرا نیست.
فریدمن در توصیف آن می گوید: «گذر زمان بافتی شبیه به سطح ظروف چینی ایجاد می کند و رگه هایی بر سطح نمایان می شود که خیره کننده و زیباست.» در حالی که کپیتللو ظاهری کارتونی دارد، فریدمن معتقد است که پیام سیاسی و فلسفی آن غیرقابل اغماض است. «در واقع نشیمنگاه تان روی یکی از سر ستون های معماری کلاسیک یونان قرار می گیرد. این حرکت مسلماً عملی اعتراضی است.»
چه فلسفه ای می تواند از طریق تکه ای ستون اسفنجی یا بوفه ای با در خودرو یا سبزه‌زاری پلی اورتانی به عنوان یک فرم آزاد از صندلی سالنی، بیان شود؟ به زحمت می توان این آثار را استالینیستی یا حتی دادائیستی تلقی کرد. در عوض، به نظر می رسد هر شئ نمایانگر رویکردی افراطی و نامشخص برای ایجاد اخلال و ساختارشکنی در شکل اشیاء باشد.
اگر نقطه اشتراکی میان رادیکال ها وجود داشته باشد، می توان آن را تنها بی ثباتی محض نامید. ظاهراً رادیکال‌ها بر «تغییر هرآگونه که دلمان می‌خواهد» به توافق رسیده اند و جریان گسترده ای از تفکر رادیکال به بازآرایی محیط اختصاص داده شده است.
سال ۱۹۷۲ نمایشگاه سنت شکن «ایتالیا: چشم انداز جدید خانگی» در موزه هنرهای مدرن برگزار شد که می توان آن را پیش‌گام نمایشگاه رادیکال برگزار شده در هوستون به شمار آورد.
رادیکال‌ها اغلب به عنوان طراحان محیط های مفهومی شناخته می شوند. به عنوان مثال اتوره سوتساس Ettore Sottsass ، نابغه میلانی که بعدها به طراح پیشرو ممفیس مشهور شد، طرحی ارائه داد که شامل مجموعه یکسانی از «کمد‌های» چند منظوره برای فضای داخلی خانه ها و ادارات بود و تمام نیازهای ممکن را برآورده می کرد و می شد آنها را درهر زمان و بی هیچ محدودیتی جابه جا کرد.
اکثر وسایل و اثاثیه رادیکال حسی از نوگرایی و استقلال ایجاد می کنند، چرا که می توانید هرجایی که بخواهید زندگی و محیط شخصی خود را خلق کنید. در میان همه آثار طراحی شده، وسایل بادی محبوبیت خاصی دارند. آرچیزوم در سال ۱۹۶۶ مبلسوپروندا Superonda را طراحی کرد که غالباً برای عکاسی در فضای باز استفاده می‌شد؛ دو تکه سبک موج دار و پازل مانند، که گویی بخشی از خود منظره بودند.
اندرو بلاوولت Andrew Blauvelt ، مدیر موزه هنری کرانبروک در میشیگان، در این باره می گوید: «چنین مبلمانی نشان دهنده سبک آزاد زندگی، و رهایی از خود است.» بیش از یک دهه پیش، او که متصدی مرکز هنری واکرWalker Art Center مینیاپولیس بود قصد داشت تا نمایشگاهی متمرکز بر آثار رادیکال های ایتالیا ، برپا کند. این نمایشگاه کمی بعد در سال ۲۰۱۵ تبدیل به تحقیقی گسترده ای شد به نام «نوگرایی هیپی وار: مبارزه برای آرمانشهر»، که پروژه های پادفرهنگی در آن سوی مرزها را ردیابی می‌کرد.
علاقه شخص اندرو بلاولت به رادیکال ها از ارتباطی سرچشمه می گرفت که بین این جنبش و طراحان سوسیالیستی امروزی مشاهده می کرد. بلالت می گوید آنها با هنرمندان، معماران و فن‌آوران نوظهور «رفتاری غیر متمرکز و کاملا غیر سلسله مراتبی» داشتند که این روش برای سنت شکن های هنری و متمردین امروزی بسیار الهام بخش است.
بعد دیگری در رویکرد رادیکالی وجود دارد که ممکن است توجه متمردین امروزی را جلب کند. درحالی که دیگر سرکشان دهه‌ی ۱۹۶۰ به دشت ها روی آوردند تا غرق در طبیعت شوند، رادیکال‌های ایتالیایی از ثمره‌ی جامعه کاپیتالیستی، یعنی مواد مصنوعی‌ای که در همه جا یافت می شد، استفاه می کردند تا با آن دنیای کوچک خود را مزین کنند.
نسل جدید طراحان رادیکال هم ممکن است به همین راه بروند.آنها به فن‌آوری های روز و توان بهینه سازی لوازم مجهز شده اند و همه چیز را راحت تر و با اطمینان بیشتری انجام می دهند و از این مهارت های برای تأکید و برجسته سازی زیبایی شناسی به سبک خود بهره می برند.
منابع:
نیویورک تایمز www.nytimes.com
